Thao túng thị trường chứng khoán – Vì sao là điều cầm kỳ 

Tại Việt Nam, tuy đã có những luật định nhằm ngăn chặn và xử phạt hành vi thao túng chứng khoán. Nhưng vẫn có nhiều vụ thao túng chứng khoán đình đám. Làm gây nhiều tổn thất đặc biệt nghiêm trọng đến thị trường và nhà đầu tư.

Vậy, thao túng chứng khoán là gì? Để tìm hiểu kỹ hơn về các hình thức thao túng trên thị trường. Nhà đầu tư có thể tìm hiểu thêm thông tin trong bài viết sau.

Thao túng thị trường là gì? 

Thao túng thị trường (tiếng Anh gọi là: Market manipulation) là những hành vi tác động làm tăng, giảm giá chứng khoán. Gây ảnh hưởng đến thị trường nhằm đạt được những mục tiêu có lợi cho riêng mình.

Ngày nay, việc đầu tư chứng khoán không còn xa lạ với chúng ta nữa. Đây là một hình thức đầu tư mạo hiểm bởi lẽ chúng ta không bao giờ biết chắc được ngày mai giá chứng khoán chúng ta mua sẽ tăng hay giảm. Không bao giờ biết chắc được công ty đại chúng mà chúng ta rót tiền vào đang làm ăn lời hay lỗ. Ngoài ra, có rất nhiều trường hợp công ty phát hành chứng khoán sử dụng những thủ đoạn tinh vi để tự mua chứng khoán của mình trái quy định của pháp luật để đẩy giá chứng khoán lên cao. Điều này khiến cho nhiều nhà đầu tư tin rằng nếu mua chứng khoán này sẽ có lãi và đổ xô vào mua chứng khoán này. Sau đó, phía công ty phát hành sẽ bán ra một lượng lớn chứng khoán. Khiến cho giá chứng khoán này giảm mảnh và các nhà đầu tư có nguy cơ mất trắng.

Các hình thức thao túng thị trường chứng khoán 

Tin rằng nhiều người còn chưa biết hình thức thao túng thị trường. Sau đay là 4 hình thức thao túng thị trường mà nhà đầu tư cần biét.

Thổi phồng giá cổ phiếu

Hình thức thổi phồng giá cổ phiếu còn được gọi là Pump and Dump. Đây là hành động đội lái mua vào một lượng cổ phiếu lớn để đẩy giá. Sau đó, khi giá đã lên tới mức như kỳ vọng, họ sẽ bán ra nhằm thu lợi nhuận. Việc thổi phồng giá cổ phiếu sẽ giúp những người thao túng thị trường mua được cổ phiếu mong muốn với giá rẻ và bán chúng với giá cao.

Lan truyền tịn đồn thất thiệt, tin giả

Đây là hình thức thao túng mà nhiều người đối tượng lựa chọn. Những tin đồn xấu về một công ty sẽ được phát hành nhằm mục đích làm cho thị trường chứng khoán bị lệnh lạc. Điều này có thể mang lại tiếng xấu cho đơn vị phát hành, thị trường và nhà đầu tư. Từ đó, giá cổ phiếu cũng bị ảnh hưởng và giảm theo.

Thực hiện những giao dịch giả tạo

Giao dịch giả tạo thường là đặt những giao dịch chứng khoán lớn nhưng không có ý định mua. Điều này khiến cho giá cổ phiếu tăng vọt và nhiều nhà đầu tư sẽ mua theo. Sau đó kẻ thao túng sẽ rút lại giao dịch và dẫn đến thua lỗ cho nhiều nhà đầu tư.  

Ví dụ:

Anh B có 200.000 cổ phiếu của công ty ABC và có ý định bán. Sau đó anh A đặt một lệnh mua với lượng lớn cổ phiếu nhưng sẽ hủy ngay trước khi được khớp. Trên bảng giá chứng khoán Việt Nam, nhà đầu tư có thể nhìn thấy những lệnh đặt chờ mua với khối lượng lên tới hàng chục triệu cổ phiếu ở mức giá thấp hơn giá đang khớp. Đây được gọi là kê lệnh, với mục đích định hướng những nhà đầu tư khác muốn mua phải mua giá cao hơn mới khớp được.

Lệnh mua này đã tạo ra một lượng cầu ảo đối với cổ phiếu công ty ABC. Thúc đẩy giá cổ phiếu lên cao hơn. Sau đó, anh B sẽ bán lượng cổ phiếu của mình với mức giá cao này. Vậy là thông qua một lệnh mua giả, anh B đã thành công thao túng thị trường.

Mua và bán cổ phiếu ngay lập tức 

Việc mua và bán cổ phiếu ngay lập tức cũng gần tượng tự với hình thức Spoofing the tape. Hậu quả của hình thức này là khiến giá cổ phiếu tăng hoặc giảm đột ngột. Qua đó, nhiều nhà đầu tư sẽ bị thu hút và cuốn theo sự thay đổi, gây mất cân bằng thị trường. 

Vậy, hành động này rất khó thực hiện ở thị trường Việt Nam. Do sau khi mua cổ phiếu trong nước, nhà đầu tư cần chờ 3 ngày sau mới được phép bán. Tuy nhiên, nếu những kẻ thao túng giá sử dụng nhiều tài khoản. Có sẵn lượng cổ phiếu nhất định để sẵn sàng bán. Và sẵn một lượng tiền để mua thì hoàn toàn có thể mua bán trao tay trên các tài khoản nhằm thao túng thị trường một cách dễ dàng. Giới chuyên môn thường gọi đây là hình thức lướt sóng T+, hay lướt trong phiên.

Thao túng thị trường bị phát như thế nào? 

Mức phạt hành vi thao túng thị trường chứng khoán luôn được nhiều người quan tâm. Người vi phạm ngoài bị phạt hành chính, nộp tiền phạt, người vi phạm có thể bị phạt tù hay không? Quy định của pháp luật đối với việc thao túng thị trường chứng khoán là gì?

Theo Điều 211, Bộ Luật Hình sự năm 2015. Nếu cá nhân thực hiện các hành vi thao túng thị trường có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hoặc phạt hành chính tùy vào mức độ nghiêm trọng.

Hình phạt chính

Khung 01:

Bị phạt từ 500 triệu – 2 tỷ hoặc phạt tù từ 6 tháng – 3 năm. Nếu thực hiện thao túng thị trường mà gây ra một trong những ảnh hưởng sau:

• Thu lợi từ 500 triệu – dưới 1,5 tỷ
• Gây tổn thất cho nhà đầu tư trong khoảng 1 – 3 tỷ đồng

Khung 02:

Nộp phạt từ 2 – 4 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 2 – 7 năm. Nếu có hành vi thao túng thuộc một trong các trường hợp sau:

• Thực hiện có tổ chức
• Thu lợi từ 1,5 tỷ đồng trở lên
• Gây ra tổn thất cho nhà đầu tư từ 3 tỷ đồng
• Tái phạm tội và có tính chất nguy hiểm.

Hình phạt bổ sung:

• Mức phạt từ 50 – 250 triệu đồng
• Không được phép đảm nhận một số chức vụ, bị đình chỉ công việc từ 01 – 05 năm.

Phạt hành chính

Theo quy định, nếu thực hiện thao túng nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ bị phạt bằng 10 lần số tiền thu lợi bất hợp pháp. Mức phạt tối đa không quá 3 tỷ đồng đối với tổ chức và không quá 1,5 tỷ đồng với cá nhân. Ngoài ra, cũng có một số hình thức phạt bổ sung như sau:

• Với các công ty/chi nhánh công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ: đình chỉ kinh doanh từ 01 – 03 tháng
• Với các cá nhân hành nghề chứng khoán: tước chứng chỉ hành nghề từ 18 – 24 tháng.

Tại sao có người thao túng thị trường? 

Việc thao túng thị trường là hành vi sai lầm và có bị phát. Nhưng tại sao có vài người thực hiện làm hoặc làm để mục đích gì?

• Để bán cổ phiếu được giá cao lên, lợi nhuận nhiều hơn. 
• Để có thể mua được lại cổ phiếu trên giá sẻ hơn giá thực sự.
• Để đẩy giá cổ phiếu ở mức độ không cao hoặc thấp hơn giá thực để đợi cơ hội làm một cái gì đó. 

Nhà đầu từ cần làm cái gì để không bị thao túng?

Trang bị kiến thức chứng khoán

Khi tham gia vào thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cần trang bị những kiến thức về tài chính doanh nghiệp, thị trường chứng khoán. Bởi, chỉ có am hiểu kiến thức mới không bị ảnh hưởng bởi những tin đồn từ bên ngoài và dễ dàng nhận ra việc thao túng giá cổ phiếu.

Tránh hiệu ứng FOMO

Thao túng thị trường gây ra cung và cầu ảo. Do dó, nhiều nhà đầu tư có tâm lý bị sợ bỏ lại, vụt mất cơ hội dễ dàng tạo hiệu ứng FOMO. Tuy nhiên, hiệu ứng FOMO chính là một yếu tố khiến cho những kẻ thao túng càng được lợi. Vì vậy, nhà đầu tư cần giữ vững tâm lý tránh sập bẫy.

Xem xét ban lãnh đạo của doanh nghiệp

Khi bắt đầu lựa chọn đầu tư vào một mã cổ phiếu. Nhà đầu tư cần xem xét lịch sử giao dịch của doanh nghiệp có lành mạnh hay không. Những người lãnh đạo có năng lực là người có tầm nhìn và có chiến lược kinh doanh tốt, đảm bảo lợi ích cho các cổ đông. Vì vậy, việc xem xét năng lực quản trị của ban lãnh đạo cũng là một yếu tố quan trọng.

Tuy nhiên, hành vi thao túng cổ phiếu như trên không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến tính bền vững, công khai, minh bạch, an toàn của thị trường chứng khoán. Nhưng mà nó còn gây thiệt hại nặng nề cho các nhà đầu tư, làm sai lệch việc xác định giá trị doanh nghiệp, nhiễu loạn các phân tích về khoản đầu tư của các nhà đầu tư. 

Để tránh sập bẫy thao túng cổ phiếu, các nhà đầu tư cần trang bị cho mình đầy đủ những kiến thức, quy định pháp luật về chứng khoán, nắm rõ những dấu hiệu nhận biết hành vi thao túng trên thị trường chứng khoán. Trước khi bạn quyết định đầu tư vào một cổ phiếu cần tìm hiểu và nắm bắt rõ thông tin về doanh nghiệp, tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp thông qua những nguồn uy tín.

Câu hỏi thường gặp

Nguồn: The balance

Đọc thêm: Giáo dục